Chương trình chăm sóc mắt tỉnh Tây Nam, Cameroon

Nguồn nhân lực trong chăm sóc mắt

 Trước khi Chương trình chăm sóc mắt tỉnh tây nam (SWPECP) bắt đầu vào tháng 7/2001 thì không có một bác sĩ nhãn khoa hoặc chuyên viên mắt nào cư trú ở các bệnh viện công. Đơn vị mắt thuộc bệnh viện tỉnh ở Limbe được trang bị đầy đủ các trang thiết bị và hàng tuần có một nhân viên đo thị lực bán thời gian đến bệnh viện khám bệnh sau đó bác sĩ nhãn khoa làm việc bán thời gian đến khám lại. Các đội chăm sóc mắt lưu động của bệnh viện Mission ( bao gồm bệnh viện Mbingo Baptist và  bệnh viện Acha Tugi Presbyterian) ở tỉnh láng giềng phía bắc cung cấp các dịch vụ chăm sóc mắt phẫu thuật. Các nhóm này chuyển tất cả các trường hợp phẫu thuật đến các bệnh viện cơ sở của họ cách 300 km ( khoảng 7 tiếng đi xe). Không có cuộc khảo sát nào về tình hình mù lòa cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh cũng như kế hoạch phòng chống hoặc hợp tác quốc gia về mù lòa được thực hiện.

Lập kế hoạch

 Vào tháng 11/2000, một cuộc họp nhằm thảo ra kế hoạch chăm sóc mắt cấp tỉnh theo định hướng Tầm nhìn 2020. Các bên liên quan gồm Bộ sức khỏe cộng đồng (MoPH) cấp quốc gia và cấp tỉnh, SSI, nhà thờ, các nhà chuyên môn và cộng đồng. Các dự án của tổ chức WHO, các số liệu về nhân khẩu và chăm sóc sức khỏe ban đầu của MoPH (PHC) được sử dụng để đánh giá và phác thảo các nhu cầu. Bản đồ được sử dụng để bảo đảm sự bao phủ toàn diện các địa điểm còn lại của tỉnh. Việc sử dụng bản đồ cho thấy rằng nhà thờ Baptist đã có các kế hoạch tiến bộ tiến đến thành lập một trung tâm mắt ở Mutengene cách trung tâm mắt Limbe 10 km ( 15 phút đi xe). Kế hoạch Tầm nhìn 2020 trong 5 năm (2001 -2006) đang được triển khai và nhận được sự quan tâm của chính phủ và được tổ chức SSI hỗ trợ, tổ chức này dựa trên Công ước hiểu biết lẫn nhau giữa hai bên.

Nội dung kế hoạch

Kiểm soát dịch bệnh

Đục thủy tinh thể, khúc xạ và mù lòa ở trẻ em là những bệnh ưu tiên hàng đầu trong việc kiểm soát dịch bệnh bên cạnh bệnh giun chỉ và đang được đệ trình lên Tổ chức Điều trị trực tiếp cộng đồng với chương trình Ivermectin (CDTI). Bệnh mắt hột không phổ biến trong vùng này. Hai trung tâm mắt quốc gia và trung tâm mắt Baptist đều thực hiện phẫu thuật đục thủy tinh thể. Trung tâm mắt ở Kumba sẽ phẫu thuật đục thủy tinh thể khi chính thức đi vào hoạt động vào cuối năm 2005. Tuy nhiên, tỉ lệ đục thủy tinh thể (CSR) vẫn rất thấp. Vào năm 2004, chỉ khoảng 261 ca phẫu thuật đục thủy tinh thể được thực hiện ở bệnh viện Baptist và Limbe, đạt CSR 218. Một cuộc nghiên cứu tiến hành ở vùng nông thôn thuộc tỉnh cho thấy rằng phạm vi phẫu thuật đục thủy tinh thể (CSC) là 15,5% đối với mắt và 21,7% đối với người. Một nghiên cứu tương tự cho thấy 33,3% bệnh nhân không được phẫu thuật đục thủy tinh thể bởi vì họ không được cung cấp thông tin và 30,8% do không đủ chi phí. Để nâng cao CSR, chúng tôi dự tính huấn luyện Nhà phân phối trực tiếp cộng đồng của Ivermectin (CDDs) trong việc tìm kiếm và chuyên chở bệnh nhân, tăng cường hoạt động Giáo dục và tuyên truyền (IEC) và giảm chi phí đi lại cho bệnh nhân ở những vùng hẻo lánh. Các dịch vụ khúc xạ được cung cấp thông qua bệnh viện cấp cơ sở và các hoạt động cộng đồng. Hoạt động  sàng lọc ở trường học diễn ra thường xuyên. Vào năm 2005, hai hội thảo nhãn khoa được tổ chức ở 2 trung tâm mắt Mamfe và Limbe và hội thảo thứ ba được tổ chức ở Kumba. Trong thời gian đầu không có các dịch vụ nhãn khoa vì có ít thông tin cũng như chuyên môn về các dịch vụ này vào thời điểm lập kế hoạch. Một kế hoạch mới về việc thành lập các dịch vụ nhãn khoa phụ trợ được tiến hành. CDDs được đào tạo để phát hiện các trẻ em bị mù và chuyển chúng lên trung tâm y tế gần nhất và các trung tâm này lại lại chuyển chúng sang đơn vị mắt gần nhất. Tuy nhiên, hiện nay không có trung tâm nhãn nhi nào ở Cameroon. Những trẻ cần phẫu thuật được chuyển đến các bệnh viện cấp ba, chi phí ở bệnh viện này rất lớn vượt quá khả năng tài chính của phần lớn các gia đình.

Nghiên cứu

Một cuộc khảo sát được tiến hành ở vùng nông thôn của tỉnh vào năm 2004. Một cuộc khảo sát tương tự dự kiến diễn ra ở vùng thành thị để mở rộng phạm vi hoạt động, tìm ra thêm nguyên nhân gây ra mù lòa, giảm sút thị lực và các dịch vụ phẫu thuật đục thủy tinh thể  trong tỉnh

 Phát triển nguồn nhân lực

 Chương trình đã lần lượt đào tạo hai bác sĩ nhãn khoa ở Mamfe và Kumba. Điều phối viên dự án làm việc với tư cách là bác sĩ nhãn khoa ở trung tâm mắt Limbe cùng với một bác sĩ nhãn khoa khác được chính quyền cử xuống. Trung tâm y tế nhà thờ Baptist ở Mutengene tuyển một bác sĩ nhãn khoa để quản lí trung tâm. Tổng cộng có 5 bác sĩ nhãn khoa ở tỉnh, một trong số đó cũng hoạt động như một điều phối viên dự án. Đối với Châu phi thì 5 bác sĩ nhãn khoa với lượng dân số như vậy là quá nhiều. Họ được Trung tâm y tế nhà thờ Baptist ở Mutengene tạo điều kiện bổ nhiệm một bác sĩ nhãn khoa. Chính quyền quyết định chuyển một bác sĩ nhãn khoa khác đến bệnh viện tỉnh ở Limbe. Một nhân viên đo thị lực làm toàn thời gian tiến hành các dịch vụ khúc xạ theo hợp đồng với Phái đoàn y tế tỉnh. Một nhân viên khúc xạ đã qua khóa học ‘Đào tạo trở thành người hướng dẫn’do Trung tâm quốc tế về giáo dục chăm sóc mắt (ICEE) tổ chức ở Nam phi giúp đỡ nhân viên đo thị lực này. Một khoá học đào tạo nhân viên khúc xạ trong hai tháng được bắt đầu vào tháng 4/2005 để đáp ứng nhu cầu nhân sự khúc xạ ở tất cả các trung tâm nhãn khoa. 11 người đã qua đào tạo khóa học y tá nhãn khoa đang làm việc ở các trung tâm mắt chính phủ. Họ được đào tạo ở Tây phi vì trong nước không đào tạo chuyên viên nhãn khoa. Có thêm 4 y tá nhãn khoa, mỗi y tá làm việc với một nhân viên khúc xạ, họ được đào tạo và được cử làm việc tại các tỉnh xa xôi hẻo lánh nhất. Việc cử các y tá nhãn khoa và các nhân viên khúc xạ đến các bệnh viện tỉnh của chính phủ ở các vùng sâu không nằm trong kế hoạch ban đầu nhưng sau đó mọi  người nhận ra rằng sự có mặt của các y tá ở các vùng sâu gần dân chúng đã giúp người dân nơi đây biết đến các dịch vụ của dự án. Chi phí cho việc làm này nằm trong ngân sách của kế hoạch. Hơn 150 nhân viên nhãn khoa ( bác sĩ và y tá đa khoa, một bác sĩ nhi, các hộ sinh và các nhà quản lí y tế) được bác sĩ và y tá nhãn khoa đào tạo về chăm sóc mắt.

 Cơ sở hạ tầng

 Hệ thống y tế ở Cameroon gồm y tế tỉnh (ví dụ tỉnh tây nam), dưới y tế tỉnh là các y tế huyện (ví dụ Kumba, Mamfe). Mỗi y tế huyện có một bệnh viện huyện. Tỉnh có bệnh viện tỉnh và bệnh viện này là điểm đến của các bệnh viện huyện. Ở tỉnh tây nam, bệnh viện tỉnh thứ hai được thành lập ở Buea. Trung tâm mắt Limbe thuộc bệnh viện tỉnh; Trung tâm y tế nhà thờ Baptist ở Mutengene, bệnh viện huyện ở Mamfe và Kumba ( hoạt động sau trong năm) cung cấp các dịch vụ chăm sóc mắt ban đầu. Không có một trung tâm mắt nào ở tỉnh Tây nam thực hiện các dịch vụ chăm sóc mắt cấp ba (phẫu thuật bong võng mạc, quang đông bằng laze bệnh võng mạc do đái tháo đường, phẫu thuật nhi, v..v.). Trung tâm mắt Annex Buea ( mới được thành lập) ở bệnh viện tỉnh cũng cung cấp các dịch vụ chăm sóc mắt cấp hai nhưng không có dịch vụ phẫu thuật nhãn khoa phổ biến như đục thủy tinh thể v..v.. bởi vì ở đây chỉ có y tá.  Tất cả các trung tâm mắt đều được chính phủ cung cấp cơ sở vật chất ngoại trừ trung tâm mắt  Mutengene- một tổ chức Nhà thờ Baptist

 Trong giai đoạn kế hoạch, danh sách các trang thiết bị đạt chuẩn của Tầm nhìn 2020 không được phát triển. Trường cao đẳng phẫu thuật Tây phi đề xuất một số ít trang thiết bị cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình. Mỗi đơn vị mắt (ngoại trừ Buea) đều có đầy đủ trang thiết bị, dụng cụ, đồ dùng và thuốc để cung cấp cho các dịch vụ chăm sóc mắt cấp hai. Mỗi đơn vị có một đèn khe, một kính hiển vi phẫu thuật, một phòng mổ chuyên dụng, ba bộ dụng cụ phẫu thuật đục thủy tinh thể, các dụng cụ chẩn đoán và khúc xạ. Không một đơn vị mắt nào có dụng cụ phân tích thị trường mắt (ngoại trừ màn hình của Bjerrum), hoặc dụng cụ đo sinh học. Limbe, Mamfe và Kumba sẽ có phương tiện truyền bá cho hoạt động hướng đến cộng đồng vào cuối năm nay. Các bệnh viện mắt Limbe, Mamfe và Kumba sử dụng các tài liệu giảng dạy (phương tiện hỗ trợ giảng dạy, slide và sách hướng dẫn). Tổ chức Giúp đỡ nhãn khoa thế giới cung cấp các trang thiết bị và vốn ban đầu cho các loại thuốc và các đồ dùng. SSI cũng hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng (tân trang lại các tòa nhà hiện có bằng các tiện nghi MoH để thành lập nên các đơn vị mắt), đào tạo tất cả cán bộ và vận hành các văn phòng dự án chăm sóc mắt hoạt động. Thêm vào đó, SSI cũng giám sát và tổ chức các cuộc họp hợp tác. MoH đóng góp vào cơ sở hạ tầng, lương nhân viên, cung cấp đồ đạc và các chi phí thiết thực. Dự án được hợp nhất vào cơ cấu MoH ở tất cả các cấp độ.

 Hứơng đến cộng đồng

  Điều trị trực tiếp cộng đồng với chương trình Ivermectin được thực hiện ở tỉnh Tây nam, với chương trình này chương trình chăm sóc mắt được hợp nhất ở cấp độ y tế huyện. Vào năm 2003, 434 Nhà phân phối trực tiếp cộng đồng của Ivermectin và các thành viên cộng đồng khác được đào tạo để đo thị lực. Hơn 1,800 CDDs được đào tạo ở quí đầu năm 2005 để phát hiện và chỉ định các trường hợp mù lòa ở cộng đồng của họ. Các giáo viên được đào tạo để sàng lọc hơn 18,000 học sinh, các nhân viên mắt cộng đồng tham gia vận động quần chúng. Vào ngày lễ nhãn khoa thế giới, các cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh, các cuộc thi đố, các cuộc thảo luận bàn tròn, các chương trình hộp thư truyền hình được tổ chức để quảng bá và vận động quần chúng. Các thông điệp về giáo dục sức khỏe cũng được gửi đến nhà thờ và nhà thờ Hồi giáo thông qua các dịch vụ tôn giáo. Nội dung các thông điệp từng năm khác nhau. Năm ngoái, nội dung thông điệp chú trọng về đục thủy tinh thể và các bệnh truyền nhiễm về mắt ở người lớn tuổi

 Cơ cấu kế hoạch và phối hợp

 Uỷ ban Tầm nhìn 2020 đi vào hoạt động năm 2004, sau phần lớn các nhân tố chương trình khác đã đi vào hoạt động ổn định. Uỷ ban họp một năm hai lần, bao gồm các đại diện của các tổ chức chăm sóc mắt, các tổ chức phục hồi sức khỏe và giáo dục trong tỉnh đến dự. Đây là diễn đàn cho kế hoạch và hợp tác của tất cả các dịch vụ chăm sóc mắt của tỉnh. Lực lượng đặc nhiệm của Tầm nhìn 2020 là các bộ nhỏ hơn ủy ban thay thế cho các vấn đề kĩ thuật. Lực lượng đặc nhiệm họp bốn lần một năm. Điều phối viên dự án là thư kí quản trị của cả ủy ban và lực lượng đặc nhiệm.

Khó khăn, hạn chế và bài học kinh nghiệm

 CSR thấp ở tỉnh là trở ngại chính. Chương trình đang hoạt động nhằm thu hẹp khoảng cách giữa dịch vụ mổ đục thủy tinh thể và các bệnh nhân đục thủy tinh thể ở cộng đồng. Các điểm học tập từ kinh nghiệm của chúng tôi được tóm tắt ở bảng sau.

 Các điểm học tập chính từ kinh nghiệm Tầm nhìn 2020 cấp huyện ở Cameroon

 ·        Vạch kế hoạch và tập hợp tất cả các bên liên quan sớm để tránh làm lại từ đầu. Ủy ban Tầm nhìn 2020 hỗ trợ tốt cho sự phối hợp của tất cả các hoạt động chăm sóc mắt.

·        Các dịch vụ nhãn khoa nên là một phần của các kế hoạch Tầm nhìn 2020 từ khi bắt đầu. Nhu cầu về dịch vụ nhãn khoa là một phần quan trọng của các nhu cầu chăm sóc mắt trong quần chúng. Hơn nữa, các dịch vụ nhãn khoa tạo ra các quĩ có thể được dùng để duy trì các dịch vụ chăm sóc mắt nói chung

·        Sử dụng cơ sở hạ tầng và kĩ thuật công nghệ để nâng cao nhận thức nhãn khoa của quần chúng. Ngay từ lúc vạch ra kế hoạch cần xem xét các rào cản tiềm ẩn có thể gây ảnh hưởng đến nhận thức trong cộng đồng về dịch vụ cũng như xem xét các chiến lược để vượt qua rào cản đó.

·        Việc đào tạo các bác sĩ đa khoa và nhân viên cộng đồng để cung cấp các dịch vụ nhãn khoa là khả thi. Nhiều người có thể được đào tạo trở thành nhân viên y tế trong một thời gian nhất định.