Chương trình cộng đồng: Kết nối mọi người với việc chăm sóc mắt

  Cách đây vài năm, tôi có cơ hội tham gia vào đội ngũ khám chữa bệnh của bệnh viện mắt khi họ tổ chức chyến đi khám chữa bệnh tại các địa phương .Mục đích ban đầu của các chuyến đi này là để tìm kiếm các bệnh nhân đục thủy tinh thể có thể chữa trị được. Có rất nhiều người bệnh nhân đã tham gia vào chương trình khám chữa bệnh cho cộng đồng này, nhưng có rất ít bệnh nhân đục thuỷ tinh thể. Ngày khám thứ 2, tôi làm quen với 2 trẻ ở độ tuổi tiểu học, khi tôi giải thích với bọn trẻ rằng tôi muốn tìm kiếm một vài người mù trong làng và yêu cầu chúng dẫn tôi đi khắp làng để tìm họ.Nhờ sự giúp đỡ của những đứa trẻ này, tôi đã tìm thấy được 5 người mù trong đó có ba người bị đục thủy tinh thể có thể chữa trị được. Không ai trong số những người này từng đến “các địa điểm khám chữa bệnh cộng đồng”.Từ ngày hôm đó trở đi, tôi luôn suy nghĩ về một sáng kiến mới, một mô hình mới để kết nối những người mù với các dịch vụ về chăm sóc mắt. Một trong các khó khăn chính yếu của những người mù là họ thật sự không thể tự đi mình đi đến được các nơi khám chữa bệnh cộng đồng.

  Cung cấp dịch vụ trong việc phòng chống mù lòa là dựa vào 2 mô hình khác biệt. Mô hình đầu tiên tập trung chủ yếu vào việc tạo dịch vụ chăm sóc mắt có thể tiếp cận cho càng nhiều người càng tốt. Mô hình này tốt nhất được phục vụ ở các khu vực thành thị nơi mà có các chuyên gia chăm sóc mắt giỏi, tuy nhiên người nghèo với ngân sách gia đình eo hẹp thì không có đủ khả năng để đến các trung tâm này do chi phí dịch vụ rất cao.

  Việc củng cố khối lượng lớn các ca phẫu thuật tại các bệnh viện mắt có uy tín ở những khu vực  này có thể giảm giá thành của dịch vụ chăm sóc mắt xuống một mức giá phù hợp để đáp ứng được nhu cầu của đa số người dân và hướng đến một dịch vụ lâu dài.Nếu làm tốt được điều này thì không cần tổ chức khám chữa bệnh cộng đồng.Thật ra “Các chiến dịch khám chữa bệnh cộng đồng” ở những khu vực thành thị này sẽ làm suy yếu khả năng phát triển độc lập của các dịch vụ bền vững này.

  Mô hình thứ hai tập trung vào việc tạo dựng dịch vụ chăm sóc mắt có sẵn cho người dân có nhu cầu nhưng họ lại sống quá xa các chuyên gia chăm sóc mắt. Những người dân này sinh sống ở nơi rất hẻo lánh, cơ sở vật chất nghèo nàn và lạc hậu, và mật độ dân cư thưa thớt làm cản trở việc củng cố đơn vị phẫu thuật số lượng lớn. Tuy nhiên, trong các khu vực này lại có rất nhiều người có nhu cầu phẫu thuật mắt và chúng ta cần phải lập kế hoạch như thế nào để chương trình khám chữa bệnh tại cộng đồng phát huy một cách tối ưu nhất nhằm tiếp cận đến những người dân địa phương.

  Theo kinh nghiệm của tôi, phương pháp hiệu quả nhất để tiếp cận những cộng đồng này là huấn luyện và kết hợp các nhân viên chăm sóc mắt ban đầu vào các hệ thống chăm sóc ytế cơ sở hiện có. Theo lý tưởng, cần phải tìm kiếm và đào tạo nhân viên cộng đồng cho công việc chăm sóc mắt-mà hầu hết các dự án đều gọi là nhân viên phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng. Những nhân viên chăm sóc mắt ban đầu này là những người thích hợp nhất cho công việc hỗ trợ và giúp đỡ những người mù tiếp cận các nơi khám chữa bệnh cộng đồng.

  Các dự án dựa vào nông thôn thực hiện “chiến dịch khám chữa bệnh lưu động” nhằm đem chăm sóc mắt ban đầu đến các cộng đồng dân cư sinh sống ở các khu vực xa xôi, hẻo lánh. Cần lưu ý để tránh nhầm lẫn giữa 2 thuật ngữ “chiến dịch khám chữa bệnh lưu động” và “ chương trình cộng đồng”.Chiến dịch khám chữa bệnh lưu đồng là chiến lược lâu dài được sử dụng cho các dự  án nông thôn nhằm tạo ra chăm sóc mắt có sẵn phổ biến và các chương trình khám đều đặn đến các vùng cộng đồng. Một phần các hoạt động hằng ngày của các chiến dịch là hướng đến các khu vực còn nghèo nàn. Khi họ tìm được đủ số lượng bệnh nhân có nhu cầu về các dịch vụ chuyên ngành, họ sẽ quyết định là nên chuyển các bệnh nhân này đến một cơ sở phẫu thuật hay là tổ chức một nhóm chuyên viên phẫu thuật đến các địa phương này.

  Tại nhiều quốc gia, ở các khu vực nông thôn không có các chuyên gia chăm sóc mắt ban đầu. Do nhiều lý khác nhau nên hầu hết các chuyên gia chăm sóc mắt này đều trực thuộc các bệnh viện thành phố.Chúng tôi phụ thuộc rất nhiều vào các chuyên gia chăm sóc mắt để cung cấp các dịch vụ có thể tiếp cận đến người dân. Các chuyên gia này cũng hợp tác với các dự án chăm sóc mắt cộng đồng đang tạo ra các dịch vụ hiện có. “Chương trình cộng đồng” chỉ được xem như như là việc cung ứng các dịch vụ chuyên nghiệp đến một địa điểm hoàn toàn độc lập với dịch vụ thông thường của việc khám chữa bệnh tại các khu vực còn nghèo nàn. Để sử dụng các dịch vụ chuyên nghiệp theo cách có hiệu quả, chúng ta nên tìm kiếm và lựa chọn bệnh nhân tại địa điểm trung tâm.Việc sử dụng bác sỹ nhãn khoa để sàng lọc khám chữa bệnh công đồng quả thật rất lãng phí bời do nguồn nhân lực khan hiếm.Việc sàng lọc nên được xây dựng thành hệ thống cung cấp chăm sóc sức khỏe cơ sở lâu dài. Chỉ những dịch vụ chuyên nghiệp như việc phẫu thuật mới được phục vụ cho mục tiêu chương trình cộng đồng. Nhiều người trong chúng ta đã từng đọc quyển sách Ở Nơi Không Có Bác Sỹ.Tác giả đã miêu tả nhiều phương pháp để phát hiện và điều trị bệnh tật một cách rất thiết thực, đặc biệt rất phù hợp trong những trường hợp mà nơi đó không có bác sỹ khám bệnh. Kết thúc mỗi đoạn, tác giả liệt kê ra các chẩn đoán cần phải gặp bác sỹ. Nơi không có bác sỹ, các chương trình cộng đồng có thể liên kết con người với các dịch vụ chăm sóc mắt. Nhân viên chăm sóc mắt cộng đồng có thể phát hiện những bệnh nhân cần có bác sỹ điều trị. Điều này giúp củng cố nghiệp vụ của nhân viên chăm sóc mắt cộng đồng và hoàn thiện năng lực của các nhà cung cấp dịch vụ.

  Có rất nhiều điển hình chương trình cộng đồng được phát động bởi nhu cầu của các nhà cung cấp dịch vụ (tiền thù lao, số liệu thống kê, các địa điểm mới lạ, các công việc từ thiện…….) thay cho những nhu cầu dịch vụ thiết thực trong các vùng còn nghèo nàn. Công việc tại cộng đồng của các nhân viên chăm sóc mắt này  được trả thêm tiền trợ cấp xa gia đình và nhiều nhân viên sống dựa vào tiền này để hỗ trợ thêm thu nhập của họ. Điều nầy không nên là nhân tố để quyết định làm chương trình ở đâu và khi nào. Lương bổng nên được trả ở một mức độ hợp lý và chương trình cộng đồng chỉ được thực hiện khi có số lượng bệnh nhân  phù hợp để xem xét bệnh nhân nào cần có sự chữa trị của trung tâm chăm sóc mắt chuyên nghiệp mà điều này không thể thực hiên trong loạt dự án.Ưu tiên hàng đầu là để củng cố dịch vụ chăm sóc mắt cơ sở lâu dài ở bất cứ nơi nào có thể, và sau đó chương trình cộng đồng chuyên nghiệp được thực hiện để hỗ trợ dịch vụ này.Chương trình cộng đồng nên được lập kế hoạch cẩn thận để không gây phiền nhiễu cho các dịch vụ thông thường của trung tâm chăm sóc mắt cấp tỉnh. Và một điều thật  là vô nghĩa khi tổ chức một chuyến đi 3 ngày để thực hiện 10 ca phẫu thuật trong khi một người có thể thực hiện 30 ca phẫu thuật trong một ngày tại phòng phẫu thuật bình thường. 

  Có một bài hát nổi tiếng đề cập đến ”việc tiếp cận và chạm đến đích”.Chương trình cộng đồng nên được lập kế hoạch cẩn thận để bạn có  hy vọng chạm đến “đích”.Các bệnh nhân có nhu cầu về được điều trị chuyên nghiệp do đội ngũ chương trình cộng đồng mang lại nên được xác định, tập hợp và sẵn lòng  tiếp nhận các dịch vụ.