Trường hợp ở cộng đồng: kinh nghiệm của Jatiya Andha Kallyan Somiti ở Comilla, Bangladesh

Bangladesh là một trong những đất nước có diện tích lớn nhất và có mật độ dân số dày nhất trên thế giới với số dân là 130 triệu người, trong đó 80% dân số sống ở nông thôn. Theo khảo sát mù lòa quốc gia năm 1999-2000, tỉ lệ mù ở người trên 30 tuổi là 1,04%, trong số đó hơn 85% trường hợp do đục thủy tinh thể. Các dịch vụ chăm sóc mắt của chính phủ hoặc của tư nhân không đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh của những người dân vùng nông thôn vì sự phân phối không hợp lí các dịch vụ, vì cản trở về địa lí và hạn chế về tài chính. Jatiya Andha Kallyan Somiti, Comilla, Bangladesh đã phát triển các dịch vụ chăm sóc mắt toàn diện với sự giúp đỡ về tài chính và kĩ thuật từ tổ chức Tầm nhìn thế giới (SSI) và vào đầu năm 1994 đã cung cấp các dịch vụ sau:

1: Phẫu thuật
2: Các trạm mắt
3: Dưới 5 bệnh viện (1996—2000)
4: Chương tình sàng lọc ở cộng đồng và bệnh nhân
5: Phục hồi chức năng dựa trên cộng đồng (bắt đầu vào năm 2000)

Hiện nay, chỉ một số ít bệnh viện huyện ở Bangladesh cung cấp các dịch vụ chăm sóc mắt trong khi nhu cầu này lại rất cao. Theo khảo sát mù lòa quốc gia 1999-2000, các số liệu về tỉ lệ mù ở Bangladesh cho thấy rằng các nguyên nhân của những người mù trên 30 tuổi như sau:

Kế hoạch của các dịch vụ chăm sóc mắt cộng đồng

Trên thực tế, hầu hết người dân sống ở vùng nông thôn ít được hưởng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe vì ở đây thiếu thốn thậm chí không có các dịch vụ này, chương trình chăm sóc mắt của Jatiya Andha Kallyan Somiti ra đời vì mục tiêu giúp người dân nông thôn có thể tiếp cận dễ dàng các dịch vụ y tế chất lượng. Sau đây là các nguyên tắc chính của chương trình:

Hiệu quả: tận dụng tối đa các nguồn có sẵn cho Jatiya Andha Kallyan Somiti, Comilla, Bangladesh, giảm lãng phí và tránh sao chép

Hiệu lực: phát triển khóa học hướng dẫn thực hành tốt nhất để đạt được mục tiêu dự án theo nhu cầu của vùng nông thôn Bangladesh

Chất lượng chăm sóc: cung cấp tiêu chuẩn chăm sóc cao nhất có thể ở Bangladesh

Hợp lí: phân phối các dịch vụ tốt và ở mức giá hợp lí

Từ các nguyên tắc kế hoạch trên cho thấy rằng có hai nội dung chính trong công tác chăm sóc mắt này , đó là:

Nâng cao nhận thức về chăm sóc mắt cho người dân

Thực hiện các chương trình sàng lọc bệnh nhân và tiến hành phẫu thuật nếu cần thiết

Cả hai nội dung trên đòi hỏi sự tham gia tích cực của cộng đồng

Trong chương trình Modular Eye Care, chúng tôi đã thực hiện tốt việc khuyến khích cộng đồng bằng nhiều cách khác nhau để họ tham gia vào chương trình. Sự tham gia của cộng đồng không chỉ giúp chúng tôi đạt được các mục tiêu của mình mà thông qua công việc của chúng tôi, vai trò cộng đồng được nâng cao và bền vững hơn do đã tạo ra được nhận thức chăm sóc mắt trong cộng đồng.

Tổng quan về chương trình Modular Eye Care

Trước khi chương trình Modular Eye Care của chúng tôi bắt đầu, tổ chức Tầm nhìn thế giới đã hỗ trợ kinh phí cho các trạm mắt cộng đồng ở nông thôn để phẫu thuật đục thủy tinh thể cho người dân nơi đây. Các chương trình này nhìn chung không nâng cao nhận thức về việc tiếp tục theo dõi sau khi điều trị cho người dân, đặc biệt là bệnh nhân; không hướng dẫn họ phải làm những gì trong trường hợp khẩn cấp, ví dụ bị nhiễm trùng và các bệnh mắt truyền nhiễm; làm thế nào để chuẩn bị một bữa ăn với các món ăn giàu vitamin A dễ tìm và rẻ cho trẻ hoặc làm cách nào để cải tạo vườn nhà để trồng các cây giàu vitamin A, dinh dưỡng, v..v..Tất cả các bác sĩ nhãn khoa đều ở thành thị và vì vậy công tác chăm sóc mắt ở nông thôn Bangladesh đều nằm trong tay các thầy thuốc lạc hậu, họ điều trị bệnh đục thủy tinh thể bằng cách ấn tụt thể thủy tinh vào buồng dịch kính, phương pháp này đã gây ra mù lòa cho nhiều người nghèo khổ

Các nhóm khác hoạt động tích cực trong lĩnh vực này là các câu lạc bộ, nhiều câu lạc bộ trong số này tổ chức các trạm mắt trên cơ sở thương mại. Người nghèo, bệnh nhân đục thủy tinh thể ở nông thôn chịu thiệt thòi nhất vì nhiều ca phẫu thuật đục thủy tinh thể không đạt tiêu chuẩn về chất lượng. Việc thiếu các dịch vụ hậu phẫu ở các trạm mắt đã gây nên các thiệt hại to lớn và nhiều người đã bị mù do biến chứng sau mổ. Chúng tôi đã điều trị cho nhiều bệnh nhân mổ ở các trạm như vậy ở khoa ngoại trú thuộc bệnh viện của chúng tôi.

Các dịch vụ hậu phẫu cho bệnh nhân không chỉ thể hiện chất lượng dịch vụ tốt mà nó còn thể hiện quyền con người. Các trạm mắt nhìn chung không cung cấp dịch vụ hậu phẫu hợp lí. Các lí do của tình trạng này là:

Mọi người không được tư vấn hoặc giáo dục

Họ không nhận thức được nhu cầu của mình

Họ không nhận được thông tin hướng dẫn cách duy trì sức khỏe thị lực sau phẫu thuật

Họ quá nghèo và không nhận thức được quyền lợi của mình

Ngoài ra còn có vài lí do khác lí giải việc cần thiết phải giáo dục cộng đồng nghèo về chăm sóc thị lực. Vì vậy, sự tham gia của cộng đồng và giáo dục luôn là những yếu tố rất quan trọng. Cần chú ý rằng người dân không tự họ tiếp cận các dịch vụ thậm chí khi dịch vụ được mang đến tận nhà họ

Cấp cộng đồng

1. Các loại hình dịch vụ

Các hoạt động nâng cao nhận thức:

Tuyên truyền trong cộng đồng các biện pháp phòng ngừa bệnh mắt

Tuyên truyền trong cộng đồng các dịch vụ hiện có

Chuyển bệnh nhân lên tuyến trên để điều trị

Các hoạt động khuyến khích:

Khuyến khích tận dụng các cơ sở vật chất chăm sóc mắt hiện có

Xóa bỏ mọi lo lắng về phẫu thuật

Cung cấp dịch vụ cấy ghép thủy tinh thể nhân tạo

Liên kết (và thuyên chuyển bệnh nhân) với các cơ sở vật chất dịch vụ

2. các tổ chức cung cấp các dịch vụ

Tổ chức y tế

Tổ chức sức khỏe gia đình

Các tổ chức khác (tổ chức phi chính phủ)

3. cách cung cấp các dịch vụ

Tổ chức y tế:

Tổ chức các nhóm hướng dẫn người dân trong suốt thời gian diễn ra chương trình chủng ngừa mở rộng (EPI) và ở các trạm tiêu chảy

Tăng cường hướng dẫn giữa các cá nhân với nhau

Sử dụng bảng họp

Tổ chức sức khỏe gia đình:

Các nhân viên hướng dẫn tận nhà người dân

Hướng dẫn giữa các cá nhân với nhau

Sử dụng bảng họp

4. Các nhu cầu huấn luyện

Định hướng cho người dân về nhu cầu chăm sóc mắt ban đầu

Phổ biến thông tin về chăm sóc mắt

Kĩ năng khuyến khích

Các dịch vụ cộng đồng

Chương trình sàng lọc bệnh nhân (PSP) (trạm mắt cộng đồng)

Tổ chức và quản lí các trạm mắt cộng đồng ở địa điểm định sẵn trong kế hoạch trong phạm vi chương trình huyện

Điều trị cho những bệnh nhân bị các bệnh đơn giản về mắt

Nhận diện các bệnh nhân cần phẫu thuật và chuyển họ lên bệnh viện cơ sở

Tổng số bệnh nhân ngoại trú ở cộng đồng được điều trị từ năm 1994 đến năm 2001 là 453,220 người. Tổng số các ca phẫu thuật thực hiện trong thời gian này là 21,452 ca, trong đó phẫu thuật đục thủy tinh thể chiếm đến 99%.

Từ năm 1994 đến 1995, các quan chức y tế đến thăm mỗi trạm mắt mỗi tuần một lần. Mỗi trạm mắt có hai nhân viên cộng đồng. Càng ngày chúng tôi càng nhận thấy cần có các biện pháp can thiệp sớm hơn trong công tác phòng chống mù lòa khi có nhiều cháu nhỏ dưới 5 tuổi đến điều trị tại trạm. Từ cuối năm 1995, chúng tôi quyết định thay đổi chương trình và bổ sung thêm các dịch vụ khám chữa bệnh cho trẻ em dưới 5 tuổi. Từ đầu năm 1996 đến nay chúng tôi đã gửi một nhóm nhân viên y tế đến các trạm và các nhân viên y tế của chúng tôi có mặt ở trạm 6 ngày một tuần. Thật đáng tiếc là chúng tôi không thể duy trì hoạt dộng của các trạm này đến năm 2000. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn đang duy trì chương trình sàng lọc bệnh nhân ở 10 huyện và cung cấp các dịch vụ y tế cho 9 triệu người.

Kiểm tra thị giác ở trường học

Quản lí các chương trình kiểm tra thị lực ở tất cả các trường học trong cộng đồng nhằm phát hiện trẻ bị tật khúc xạ và chuyển số trẻ này lên bệnh viện mắt cấp cơ sở để được điều trị hoặc phẫu thuật

Phổ biến kiến thức về sức khỏe thị giác cho học sinh

Khuýên khích giáo viên tình nguyện phổ biến trong cộng đồng về các dịch vụ của chương trình MEC đồng thời khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ

Ở chương trình kiểm tra thị giác học đường, chúng tôi đã kiểm tra khoảng 192,384 sinh viên và 11,914 sinh viên được chuyển đến chương trình sàng lọc bệnh nhân (PSP), chủ yếu là để điều chỉnh tật khúc xạ.

Các giáo viên chỉ quen với chương trình phòng chủng mở rộng cho trẻ em. Họ không có khái niệm gì về nhu cầu khám thị lực và không có kiến thức về chăm sóc sức khỏe cũng như chăm sóc mắt ban đầu. Sau khi biết đến các hoạt động phòng chống mù lòa của chúng tôi, các giáo viên ngày càng quan tâm đến các chương trình của chúng tôi. Thật phấn khởi khi biết rằng ngày nay các giáo viên mời chúng tôi giảng dạy thêm các kiến thức y tế cho họ cũng như mời chúng tôi quản lí các chương trình kiểm tra thị lực cho học sinh

Các buổi học hướng dẫn, các cuộc họp nhóm cộng đồng và các hoạt động khác

Tổ chức và quản lí các buổi thảo luận, các buổi học hướng dẫn cho mọi người/bệnh nhân ở khoa ngoại trú của bệnh viện cấp cơ sở và các trạm mắt ở nông thôn

Tổ chức và quản lí các cuộc họp nhóm cấp làng/ cộng đồng nhằm phổ biến thông tin về chăm sóc sức khỏe nhãn khoa, sức khỏe nói chung, thức ăn, dinh dưỡng v..v..ngoài ra còn giúp người dân chăm sóc sức khỏe tốt hơn và khuyến khích họ sử dụng các dịch vụ chăm sóc mắt

Phát triển các tình nguyện viên đã qua đào tạo ở cộng đồng nông thôn nhằm khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động chăm sóc nhãn khoa và hướng các tình nguyện viên giúp đỡ thêm các công việc ở cộng đồng

Liên kết với các nhóm y tế cộng đồng tại địa phương, ví dụ các lớp học xóa mù chữ cho phụ nữ

Ở đất nước chúng tôi, mọi người quen với việc tham dự các buổi họp chính trị, tôn giáo hoặc các chương trình vay nợ. Họ không bao giờ nghĩ về các cuộc họp nhóm bàn về chăm sóc mắt. Ban đầu họ tránh né không muốn đến các khóa học hướng dẫn. Nhưng ngay sau đó họ nhanh chóng nhận thấy tầm quan trọng của các bài học hướng dẫn chăm sóc mắt và họ đã tích cực tổ chức nhiều lớp học tương tự trong làng. Mọi người nghĩ rằng phụ nữ cảm thấy xấu hổ khi đến các lớp học như vậy nhưng các nhà tổ chức PEC đã động viên đàn ông và phụ nữ trong làng đến với các buổi học. Các cuộc họp nhóm hướng dẫn chăm sóc mắt và chăm sóc sức khỏe ban đầu sử dụng các bảng họp nhằm phá vỡ sự nhàm chán đơn điệu của các bài giảng. Trong nhiều trường hợp, các nhóm cộng đồng tổ chức cho người dân vay tín dụng nhỏ để tiết kiệm thời gian và tránh hao phí công sức đi lại của họ. Trong vài trường hợp chúng tôi nhận được sự ủng hộ của Ansars (lực lượng nòng cốt của an ninh bổ trợ) và cảnh sát làng ( những người tình nguyện). Những đối tượng này cần được đào tạo những kiến thức cơ bản về chăm sóc mắt

Tổng cộng có 126,887 người tham dự những buổi họp này để cải thiện nhận thức về chăm sóc mắt

Kết luận

Sự giúp đỡ của cộng đồng và sự can thiệp của người đứng đầu cộng đồng là những yếu tố rất quan trọng giúp người dân vùng nông thôn có thể tiếp cận được với các dịch vụ chăm sóc mắt. Nhiều người ban đầu không chịu tiếp cận các dịch vụ nhưng sau đó được những người đứng đầu cộng đồng khuyên nhủ, họ cũng dần nghe theo. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, sự can thiệp của những người đứng đầu cộng đồng là yếu tố quan trọng nhất để cải thiện khả năng tiếp cận của cộng đồng đối với các dịch vụ chăm sóc mắt.